Irak ve Türkiye, 2,4 Milyon Varillik Petrol Boru Hattıyla Enerji İş Birliğini Güçlendiriyor
Irak’ın zorluklarla boğuşan petrol ve doğalgaz sektörü, Türkiye ile artan iş birliği sayesinde önemli bir atılımın eşiğinde olabilir. Türk basınında yer alan haberlere göre, Türkiye, Irak ile enerji alanındaki iş birliğini önemli ölçüde genişletmeyi planlıyor. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, Basra’dan Akdeniz kıyısındaki Ceyhan Limanı’na uzanacak yeni petrol ve doğalgaz boru hatlarının inşası için çalışmaların sürdüğünü açıkladı.
Ankara ve Bağdat, aynı zamanda doğalgaz ticaret hacmini artırma ve elektrik alanında iş birliğini güçlendirme yollarını da değerlendiriyor. Irak, yerli doğalgaz üretimini artırsa ve sıfır gaz yakma hedefi doğrultusunda ilerlese de, özellikle enerji sektöründe hayati öneme sahip İran’dan gelen doğalgazda yaşanabilecek olası düşüşler nedeniyle hâlâ ithalata bağımlı. Bayraktar, iki ülkenin ham petrol ve doğalgaz boru hatları, geçici doğalgaz sevkiyatları ve sınır ötesi elektrik iletim hattını içeren ön anlaşmaya vardığını duyurdu.
Bu gelişmelerin yanı sıra, iki ülke Asya ile Avrupa’yı birbirine bağlayacak büyük bir lojistik girişim olan “Kalkınma Yolu” projesi üzerinde de ilerleme kaydediyor. Bu altyapı koridoru Irak’tan geçerek doğrudan Türkiye’ye bağlanacak. Türkiye, bu projeye 17,9 milyar dolarlık yatırım yapmayı taahhüt etti. Ankara’nın hedefi net: Limanlar, demiryolları, enerji ve lojistik alanlarını tek bir entegre strateji içinde birleştirerek bölgesel bir enerji ve ulaşım merkezi olmak.
Basra’dan başlayıp kuzeydeki Hadise’ye ve oradan Türkiye’nin güneydoğusundaki Silopi’ye kadar uzanacak olan Kalkınma Yolu, iki ülke için önemli ekonomik fırsatlar sunuyor. Güzergâh, siyasi açıdan hassas olan Kürdistan Bölgesel Yönetimi (KBY) bölgelerini bypass ederek daha istikrarlı enerji taşımacılığı sağlıyor. Silopi’den itibaren kaynaklar Ceyhan’a taşınacak. Türkiye, bu hatta Basra’dan daha fazla petrol eklemeyi ve taşıma kapasitesini artırmayı hedefliyor. Ocak 2025’te imzalanan Basra-Hadise hattı anlaşması, günlük 2,25 milyon varillik kapasite öngörüyor ve bu da bölgesel enerji akışında büyük bir adım anlamına geliyor.
Bayraktar, Türkiye’nin mevcut doğalgaz altyapısının Irak’a yıllık yaklaşık 5 milyar metreküp gaz sevk edebileceğini belirtti. İlk aşamada bu gaz, Irak’ın enerji üretim ihtiyacını karşılamaya odaklanacak. Ancak uzun vadede plan, bu akışı tersine çevirerek Irak doğalgazını Türkiye’ye ve Avrupa’ya ulaştırmak. Bu hedef doğrultusunda, Silopi-Ceyhan arasında ek bir doğalgaz boru hattının inşası da gündemde.
Enerji dışında, Türkiye elektrik ihracatını da iki katına çıkarmayı planlıyor. Bu kapsamda yeni bir iletim hattı inşa edilecek. Söz konusu genişleme, ABD’nin İran elektrik ithalatına yönelik yaptırımlarını kaldırmasının ardından enerji açığıyla karşı karşıya kalan Irak için kritik bir dönemde gerçekleşiyor.
Ancak, iki ülke stratejik hedeflerde hemfikir olsa da, bazı önemli engeller sürüyor. En önemlisi, Irak-Türkiye Petrol Boru Hattı (ITP) konusundaki çözümsüzlük. Bu hattaki sevkiyatlar, diplomatik ve mali anlaşmazlıklar nedeniyle iki yılı aşkın süredir durdurulmuş durumda. Bağdat ile KBY arasındaki gelir paylaşımı ve petrol kaynaklarının kontrolü konusundaki anlaşmazlıklar süreci daha da karmaşık hâle getiriyor. KBY bölgesinde faaliyet gösteren uluslararası enerji şirketleri de mali ve sözleşmesel sorunlar çözülene kadar iş birliğini askıya almış durumda.
Mart 2023’ten bu yana, ITP hattı üzerinden yapılan ihracat durdurulmuştu. Paris Tahkim Mahkemesi’nin Bağdat lehine verdiği kararda, Türkiye’nin 1973 tarihli anlaşmayı ihlal ettiği ve 2014’te KBY’ye bağımsız petrol ihracatına izin verdiği belirtilmişti. Bu karar, Türk-Kürt ilişkilerinin yeniden değerlendirilmesi çağrılarını artırdı. KBY Başkanı Neçirvan Barzani, yakın zamanda Antalya Diplomasi Forumu’nda Türk Savunma Bakanı Yaşar Güler ile bir araya gelerek PKK ile ilgili gerilimleri ve bölgesel gelişmeleri görüştü. KBY’nin, PKK üslerinin Irak’ta dağıtılması yönündeki çabalara destek vermesi karşılığında Türkiye ile daha kapsamlı ekonomik iş birliğine açık olabileceğine dair sinyaller geliyor.
Öte yandan, Irak da ihracat altyapısını geliştirmek için aktif adımlar atıyor. Irak Petrol Bakanlığı, İtalyan Micoperi ve Türk Esta firmalarıyla yeni bir deniz altı petrol boru hattı anlaşması imzaladığını duyurdu. Günlük 2,4 milyon varillik kapasiteye sahip olacak bu hat, güney limanlarından yapılan ihracatın artırılmasına katkı sağlayacak.
